Reuma en voeding
Als trainer van ReumaUitgedaagd! en diëtiste in de dop krijg ik vaak vragen over voeding; Welk dieet is goed voor reuma? Hoe zit het met het zuur-base verhaal? Is het beter om extra vitaminen te slikken? Is een ketogeen dieet goed bij reuma? Niet zo raar!
In 2004 kreeg ik de diagnose reumatoïde artritis en als een radenloze ging ik op zoek naar informatie over reuma, voeding en bewegen. Helaas wist ik toen nog niet dat ReumaUitgedaagd! bestond.
Dat actief ermee bezig zijn gaf me kracht en hoop. Ook toen ik in 2007 de diagnose uitgezaaide borstkanker en kort daarop ook nog eens huidkanker kreeg, wist ik waar ik mijn kracht kon halen. In een onzekere tijd ga ik op zoek naar zekerheden. Dat pro-actief werken herken ik bij de deelnemers van de training.
Mijn drie zekerheden
Ik ging aan de slag met voeding en bewegen. Iedere dag probeerde ik een wandeling te maken. Hoe ziek ik ook was, ik moest eruit want daar werd ik lichamelijk sterker van. Dat was voor mij een zekerheid. Mijn zoektocht naar de juiste voeding bood me de zekerheid op een sneller herstel. Mijn moeder had me namelijk geleerd in tijden van ziekte moet je je goed voeden.
Met de reumatoloog en de oncoloog kon ik mijn vragen over voeding en supplementen helaas niet delen. Zij hadden daar geen professionele mening over en zeiden: ”Als jij je daar goed bij voelt”. Ik was teleurgesteld, maar besefte ook dat een arts is opgeleid om diagnoses te stellen en de apotheker als vriend heeft.
Ondanks dat ik me steeds sterker voelde in mijn “strijd” bleef de “Waarom IK” vraag maar aan me kleven. Ik prijs me heel gelukkig met een breedgeschouderde en lieve vriendenkring. Toch vond ik op enig moment dat ik professionele hulp nodig had. Op advies maakte ik een afspraak met een haptotherapeute. Zij hielp me met mijn mentale zoektocht en leerde me mijn gevoelens te “lezen” en er naar te “luisteren”. Het antwoord op mijn vraag werd “aanvaarding”, de derde zekerheid die me kracht gaf.
Voeding als medicijn
In zorgland valt er gelukkig een kentering te bespeuren over voeding. Toen ik opbiechtte aan de reumatoloog dat ik al twee jaar geen Methotrexaat meer slikte en ook geen Rituximab (biological) meer nodig had, was het even stil. Ze was blij voor me en zei “Je kunt met voeding best veel hè!”. Trots als een aap liep ik naar buiten, want ik had wat robbertjes met haar gestoeid over medicijnen en voeding; ik was geen gemakkelijke patiënt.
Ook bij de oncoloog, waarmee ik overigens altijd heerlijk kon lachen, hoef ik sinds begin 2019 niet meer op controle. Het gaat, en zoals je dat dan zegt, naar omstandigheden eigenlijk heel goed. Mijn leefstijl is nu mijn medicijn!
Voeding is fascinerend
Van jongs af aan ben ik gefascineerd door voeding. Een carrière in voeding kwam echter niet bij me op. Ik heb wel eens heel stiekem gedacht aan een eigen restaurant, want bij voeding dacht ik aan lekker en gezellig! Een feestje bouw ik met lekker eten en drinken. En als ik voor mijn vrienden en familie kook, krijg ik een gezellige avond en aan het eind een stevige knuffel met een glimlach.
Door mijn perioden met ziekte kreeg voeding een andere lading, namelijk gezondheid. Om deze reden ben ik de bacheloropleiding voeding en diëtetiek gaan volgen. Ik wilde precies weten wat het lichaam doet met voedsel in relatie tot ziekte. Een diëtist(e) wordt hierin evidence-based geschoold (gebaseerd op wetenschapppelijk onderzoek). Dit in tegenstelling tot een voedingskundige of leefstijlcoach.
Wat is er aan de hand?
Onze hersenen houden ons voor de gek! Het beloningscentrum in onze hersenen beloont ons met een prettig gevoel als we zoet en vet eten. Dus niet zo raar dat we over de hele dag maar blijven eten; ons lichaam vraagt erom. Als we naar voedsel kijken, loopt het water ons al letterlijk in de mond. En onze maatschappij biedt het in overvloed aan.
80% van onze voeding bevat suiker (koolhydraten). Dat kunnen we niet zien. Want wie zou bedenken dat er in boterhamworst glucosestroop is verwerkt. Een etiket lezen is tijdrovend en onbegrijpelijk en dat ligt niet aan ons. De producent weet ons heel goed voor het etiketje te houden.
Suiker staat in eindeloos veel benamingen op een verpakking. Misschien herken je een van deze namen: diksap, eindmelasse, isoglucose, bietsuiker, beetwortelsap, lactose, malt, treacle, moutstroop, maisstroop, nectar en ga zo maar door. De meeste kun je herkennen doordat ze eindigen op: sap, honing, nectar, siroop, stroop, ose en suiker.
Op de website van het Voedingscentrum is een etiketten-quiz te vinden. Leuk om eens de ontdekken hoeveel je weet over wat je eet en drinkt. En heb je hulp nodig bij het lezen van etiketten dan heeft het Voedingscentrum een handige app ontwikkeld “Kies Ik Gezond?” waarmee je producten in de winkel kunt scannen.
Heel handig om te weten wat je in je mond stopt, want als het aan de producent ligt, stevenen we ongemerkt af op een chronische ziekte, als obesitas, diabetes, reuma, hart- en vaatziekten. Ook kanker wordt geassocieerd met onze Westerse leefstijl.
Voorbeeld 1
Minder eten zou dan de oplossing kunnen zijn, zou je denken. Dat het niet zo eenvoudig is als we denken, blijkt uit een studie uit 2015 (1). In deze studie kregen gezonde proefpersonen op verschillende momenten een onbewerkte Paleo maaltijd en een bewerkte Paleo maaltijd aangeboden met eenzelfde hoeveelheid calorieën. De maaltijd woog onbewerkt 718 gram en na bewerking 248 gram.
Beide maaltijden bleken een totaal verschillende impact te hebben op afgifte van verzadingshormonen in de darm. De proefpersonen kregen na het eten van de bewerkte voeding meer resthonger en minder verzadiging, terwijl ze hetzelfde aantal calorieën hadden gegeten.
Aha….de verklaring voor dat gevoel in de middag en ’s avonds op de bank. Niet alleen de kwantiteit en de kwaliteit zijn van groot belang ook het bewerken van voeding speelt dus een belangrijke rol!
Voorbeeld 2
Nog een ander voorbeeld dat het nog geen uitgemaakte zaak is voor wat betreft voeding is de recente studie The Personalised Nutrition Project (2). Deze studie laat zien, dat hoe je lichaam op voeding reageert ook te maken heeft met bijvoorbeeld de samenstelling van je microbioom, de bevolking van onze dikke darm. Die bacteriën, schimmels, gisten en andere eencellige beestjes zijn bij ieder mens uniek.
Eetpatroon van nu
Meer dan de helft van de Nederlandse bevolking heeft één of meerdere chronische ziekten (9,9 miljoen mensen) en kampt met een overgewicht (3) en dat wordt mede veroorzaakt door ons Westerse dieet: ultrabewerkt en koolhydraatrijk. Overal om ons heen zijn zoete en vette bewerkte lekkernijen. Op het station, als we naar ons werk gaan, worden allerlei bewerkte snacks aangeboden.
Tijdens ons werk lopen we regelmatig naar de koffiemachine voor een café Latte opgesierd met een traktatie van een jarige of attente collega. In dat half uurtje lunchtijd halen we snel even een belegd broodje of een salade met dressing in het gunstige geval en om half vier hebben we alweer trek in een tussendoortje, en dat is meestal geen appel.
Na het werk haasten we ons naar de supermarkt voor een snelle maaltijd waar we worden verleid door allerlei kant-en-klare producten voor een snelle maaltijd, zodat we tijd overhouden om te relaxen. Maar zo rond een uurtje of acht krijgen we weer trek in iets lekkers. Wat raar, 2 uur geleden hadden we toch gegeten? Op zoek gaan we naar die zak chips of drop wat ons dat gelukzalige gevoel brengt. Ik denk voor de meesten een heel herkenbaar verhaal.
De juiste leefstijl met reuma
Wat voor de ene persoon gezond is en werkt, kan voor een ander heel anders uitpakken. Er is geen kant-en-klaar verhaal helaas. We weten door onderzoek inmiddels al best veel, maar er blijven altijd vragen. Wat we wel weten is dat de manier waarop we nu leven een zeer ongezonde leefstijl is.
Reuma zorgt voor een onbalans in het lichaam waardoor ons immuunsysteem harder moet werken dan gewoonlijk. Bij actieve ontstekingen is er naast de reguliere vernieuwing van cellen meer afbraak. Cellen die vervangen moeten worden om de balans te herstellen. Dit vraagt heel veel energie en nieuwe bouwstoffen. Vandaar dat we ook kampen met chronische vermoeidheid. Ons immuunsysteem is een zeer complex systeem met heel veel taken. Om die taken goed te kunnen uitvoeren heeft het belangrijke vitaminen, mineralen en eiwitten als bouwstof nodig.
Medicijnen
Medicatie kan daarbij ook nog eens roet in het eten gooien. Sommige medicijnen kunnen in het maag-darmkanaal een interactie aangaan, waardoor vitaminen en mineralen minder goed kunnen worden opgenomen.
Prednison bijvoorbeeld heeft als bijwerking dat het een “honger” naar suiker geeft. De overmaat aan suiker (koolhydraten) wordt door overmatige afgifte van insuline direct in ons vetweefsel op de buik afgezet. Dag taille en hallo love-handles! Daarnaast remt prednison de calciumopname in de botten. Twee bijwerkingen van een medicijn, die een hoger risico geven op complicaties.
Een hoger gewicht is lastiger voor de botten om te dragen. Wordt daarbij de kwaliteit van de botten ook minder, dan is het wachten op complicaties als vallen en botbreuken. Vitamine D kan helpen bij mineralisatie van de botten. Maar hoeveel vitamine D heb je nodig en in welke vorm?
ReumaUitgedaagd!
Samen met mijn co-trainer en fysiotherapeute Ilse Meijer delen we onze kennis en ervaring tijdens online en live trainingen van ReumaUitgedaagd!. Hiermee hopen we dat je net als wij een balans zult vinden in je leven met reuma.
- Volkgezondheid, 2018, https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/chronische-ziekten-en-multimorbiditeit/cijfers-context/huidige-situatie#node-aantal-mensen-met-chronische-aandoening-bekend-bij-de-huisarts
P.S. Overleg altijd met je arts als je wilt stoppen met je medicijnen en schakel een diëtist(e) als je met voeding aan de slag wilt.
Joanna van Emden heeft reumatoïde artritis en is sinds 2016 trainer van ReumaUitgedaagd!
Heb reumatoïde artritis.
Mooi artikel, maar ik zou graag een voorbeeld willen zien van een weekmenu. Kan dat?
Na het lezen van het boek “van humor Tom naar tumor Tom” werd ik geïnspireerd om nog meer met mijn voeding te doen ten bate van mijn reuma. Maar hoe beginnen? Tom heeft keto-dieet gebruikt als press voor zijn tumor, maar keto schijnt ook te helpen bij immuunziekten. Mijn reumatoloog steunt me wel in woorden, maar kan geen begeleiding bieden: weten jullie adressen die vanuit keto-dieet dit kunnen ondersteunen?